علامه قطب راوندی
از مرحوم آیت الله العظمی اراکی نقل شده است که استاد بزرگ مرحوم شیخ محمدحسین گفته است:”وقتی که صدراعظم ـ در دوره مشروطه ـ صحن مطهر قم را تعمیر میکرد در اثر تعمیر، روزنهای به قبر قطبراوندی باز شده بود. من رفتم و از نزدیک دیدم که دو سر زانوی مرحوم قطب راوندی سالم است. سر خود را داخل قبر کردم و سر زانوی آن بزرگوار را بوسیدم در حالی که اثری از فرسودگی در آن نبود و هیچ تأثیری هم از بوسیدن من در آن بوجود نیامد.”
فقیه، مفسر،محدث، متکلم، ادیب، اصولی و محدث بزرگ مرحوم علامه ابوالحسن سعید بن هبه اللَّه بن حسین راوندی مشهور به قطب راوندی در قرن ششم هجری قمری در راوند کاشان به دنیا آمد.
مقام علمی
مرحوم قطب الدین راوندی از کودکی نزد پدر گرامیش مشغول تحصیل علوم دینیه شد. ایشان علاوه بر تحصیل در زادگاهش از علمای دیگر مناطق ایران مثل قم، اصفهان، خراسان، همدان و دیگر شهرها نیز استفاده برده است.
مرحوم راوندی در دوران تحصیلش در این شهرها از علمای بزرگی بهره برده است که به برخی از این اساتید اشاره خواهیم داشت:
ابو جعفر محمد بن علی بن محسن حلبی. ابو الحسن محمد بن علی بن عبد الصند تمیمی نیشابوری. سید ابو البرکات محمد بن اسماعیل مشهدی. صفی الدین مرتضی بن داعی بن قاسم. شیخ الساده مجتبی بن داعی بن قاسم. ابوالفضل عبدالرحیم بن احمد شیبانی. ابوجعفر محمد بن مرزبان. هبه الله بن دوعویدار. ابو جعفر بن کیمیح. ابو نصر الغاری.
بزرگترین و معروفترین استاد مرحوم قطب الدین جناب فضل بن حسن طبرسی صاحب کتاب ارزشمند مجمع البیان است.
وقتی مرحوم علامه قطب راوندی از تحصیل بینیاز شد و خواست آنچه آموخته به دیگران منتقل کند، به تدریس پرداخت در این دوران شاگردان برجسته و زیادی را پرورش داد که برخی از آن بزرگان عبارتند از: احمد بن علی بن عبدالجبار طبرسی. حسین بن سعید بن هبه الله. علی بن عبدالجبار بن محمد. علی بن محمد المداینی. محمد بن الحسن البغدادی. محمد بن سعید بن هبه الله.
مشهورترین شاگرد مرحوم راوندی، ابن شهر آشوب مؤلف کتاب شریف مناقب آل ابیطالب و معالم العلماء میباشد.
آثار و تألیفات
قطب الدین راوندی از دانشمندان پرکار در امر تألیف بهشمار میرود که در بیشتر رشتههای علوم دینیه اثر و کتابی از خود به جای گذاشته است که برای اختصار در اینجا به برخی از تالیفات ایشان اشاره خواهیم داشت:
در فقه: آیات الاحکام، الحکام الاحکام، الانجاز، رحل المعقود فی الغسله الثانیه، الشافیه فی الغسله الثانیه، رساله الفقهاء، المشکلات النهایه، النیات فی جمیع العبادات، فقه القرآن و….
در حدیث: تحفه العیل، رساله فی صحه احادیث اصحابنا، لباب الاخبار، لب اللباب، المجالس فی الحدیث، دعوات و….
در تفسیر: ام القرآن، تفسیر القرآن، خلاصه التفاسیر، شرح آیات المشکله فی التنزیه، اللباب فی فضل آیه الکرسی و الناسخ و المنسوخ من القرآن.
در نهج البلاغه: کتاب”منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه”که باید گفت مرحوم راوندی اولی کسی بود که بر نهج البلاغه شرح نوشته است. به طوری که ابن ابی الحدید شارح معروف نهج البلاغه میگوید:”کسی قبل از من تا آن اندازه که اطلاع دارم به تفسیر نهج البلاغه نپرداخته است بجز یک نفر و آن سعید بن هبه الله بن حسین معروف به قطب راوندی است.
در کلام و فلسفه: الخرایج و الجرایح، ام المعجزات، الاختلاف، تهامت الفلاسفه و کلام الکلام فی شرح مقدمه الکلام.
در تاریخ: جنی الجنتین و قصص الانبیاء.
در شعر و ادب: قطب راوندی در شعر و ادب نیز تبحر داشته و به زبان عربی شعر میسروده است. در اشعارش همواره عشق به خاندان اهل بیت(علیه السلام) را به تصویر کشیده است. از جمله کتابهای ادبی ایشان: التغریب فی التعریب، الاغراب فی الاعراب، شرح العوامل المایه، غریب النهایه و نفثه المصدور میباشد.
قطب الدین در نگاه بزرگان
علامه امینی صاحب الغدیر:”راوندی یکی از پیشوایان علمای شیعه، برگزیده این طایفه و از اساتید بینظیر فقه و حدیث و از نوابغ و از اساتید بی نظیر فقه و حدیث و از نوابغ علم و ادب است. هیچ گونه عیبی در آثار فراوانش و تیرگی در فضایل و تلاشها و خدمات دینی و اعمال نیکو و کتب ارزنده اش وجود ندارد.”
میرزا عبدالله افندی در کتاب ریاض العلماء:”شیخ امام و فقیه، قطب الدین راوندی، شخصی فاضل، عالم، متبحر، فقیه، محدث، متکلم، آشنای به اخبار و احادیث و شاعر بوده است.”
میزا محمد باقر خوانساری:”او والاتر و بزرگتر از اینهاست که درباره وی گفتهاند. چنانکه بعد از آگاهی از برخی تألیفات او بخصوص شرح آیات الاحکام وی، تردیدی در این باره برای شما خوانندگان باقی نمیماند.”
محدث قمی:”عالمی است متبحر، فقیه، محدث، مفسر، محقق، راستگو، بزرگوار… و از بزرگترین محدثان شیعه میباشد.”
ابن حجر عسقلانی از بزرگان اهل سنت:”او در جمیع علوم فاضل است. و در هر نوعی از علوم صاحب تصنیفات بیشمار بوده است.”
وفات
سرانجام این فقیه و محدث بزرگ در چهاردهم شوال سال ۵۷۳ هجری قمری در شهر مقدس قم از دنیا رفت. و پس از تشییع در جوار حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.
از مرحوم آیت الله العظمی اراکی نقل شده است که استاد بزرگ مرحوم شیخ محمدحسین گفته است:”وقتی که صدراعظم ـ در دوره مشروطه ـ صحن مطهر قم را تعمیر میکرد در اثر تعمیر، روزنهای به قبر قطبراوندی باز شده بود. من رفتم و از نزدیک دیدم که دو سر زانوی مرحوم قطب راوندی سالم است. سر خود را داخل قبر کردم و سر زانوی آن بزرگوار را بوسیدم در حالی که اثری از فرسودگی در آن نبود و هیچ تأثیری هم از بوسیدن من در آن بوجود نیامد.”
منابع
ریاض العلماء، میرزا، عبدالله افندی، ترجمه ساعدی خراسانی، مشهد، آستان قدس.
معالم العلماء، ابن شهر آشوب، نجف، مکتبه حیدریه.
نشریه یاس، شماره بیست و نهم.
نویسنده: سیدمحمد ناظمزادهقمی