زیارت جامعه به اعتراف محدثان بزرگ، از آثار ماندگار و از احادیث معتبر شیعه است که در آن امام هادی علیه السلام به موسی بن نخعی [۱]، شیوه سخن گفتن با مقام عصمت را تعلیم فرموده است.
داستان انشاء این زیارت، از آنجا شروع می‌شود که شخصی به نام موسی نخعی تقاضا می‌کند تا امام روش سخن گفتن با امامان را به او بیاموزد؛ آن هم سخنی که نه قبل از آن بر زبان کسی جاری شده باشد و نه بعد از آن. امام در کمال فروتنی و تواضع، یکی از ماندگارترین آثار معنوی خویش را به موسی نخعی، آموزش می‌دهند و به او سفارش می‌کنند که شرط اول در ارتباط و پیوند معنوی با ارواح نورانی معصومین، توجه به عظمت آفریدگار و خدای سبحان است؛ لذا باید زبانت به ذکر و یاد خدا گویا باشد که این در حقیقت اجازه ورود به محضر خالص‌ترین بندگان خدا است.
این سفارش امام به همه دین‌مداران است که تمام برنامه‌ها باید بر محور توحید و خداشناسی باشد و لذا سفارش می‌فرماید که باید جسم و روانت را سرشار از وقار و آرامش نمایی تا رشحاتی از فضای عطر آگین معنوی مقام و منزلت معصوم نصیبت شود. در این صحیفه بزرگ امام شناسی به بیش از ۲۰۰ وصف از اوصاف امام اشاره شده است، که در مجموع آن، ترجمان شخصیت حقیقی پیشوایان برتر ترسیم شده است.
زائر هنگامی که مقابل بارگاه امام می‌ایستد اعتراف می‌کند که صاحب این بقعه منتسب به باافتخارترین خاندان در این عالم است یعنی بیت نبوت، خانه‌ی وحی، خانه‌ای که مقربان از فرشتگان به آنجا رفت و آمد می‌کنند. زائر، مدفون در آن قطعه از زمین را خزانه‌ی دانش‌ها و مرکز آگاهی‌ها می‌داند، و پس از این وصف او را تنها فرد شایسته زمامداری و رهبری جامعه بشری می‌نامد. چقدر آگاهانه این دو وصف در کنار هم می‌آیند که سیاست به معنای رهبری و اداره صحیح زندگی مردم دانش لازم دارد آنهم دانشی که مصدرش وحی باشد!
در این زیارتنامه شخص زائر باید بداند که او در محضر کسی قرار دارد که او پیشوای هدایت، و چراغ در تاریکی ها و با وصف مطیعان امر خدا و خالص در بندگی و مطیع اوامر مولی و ذوب شده در حب و دوستی خالق است. و بالاخره شخص زائر می‌آموزد که راهی غیر از روش و منش آنان در زندگی برای رسیدن به سعادت وجود ندارد.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] مفاتیح الجنان به نقل از «من لایحضره الفقیه» و «عیون اخبار الرضاء علیه السلام»
/
حجت‌الاسلام مهدی اسماعیلی مدیر گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام
