نقد و بررسی کتاب ((خرافات وفور در زیارات قبور)) نوشته سید ابوالفضل برقعی -۵
عالم قبر و برزخ در سخنان حضرت علی علیه السلام (۴)
در قسمت پیشین با استناد به فرمایش حضرت مولی الموحدین علی علیه السلام بیان کردیم که انسان خردمند و مومن پس از عبور از گذرگاه دنیا در قبر خودش آسوده و ایمن است و ستوده شده است. آسودگی و احساس امنیت متعلق به روح با احساس و شعور است و برای مرده بی حرکت و بدون علایم حیات، معنا ندارد.
در این بخش از مقاله، به عبارات مورد استشهاد آقای سید ابوالفضل برقعی می‌رسیم:
تَحْمِلُهُ حَفَدَةُ الْوِلْدَانِ وَ حَشَدَةُ الْإِخْوَانِ إِلَی دَارِ غُرْبَتِهِ وَ مُنْقَطَعِ زَوْرَتِهِ وَ مُفْرَدِ وَحْشَتِهِ
فرزندان خدمتگزار و برادران گرد آمده، او را به دوش میکشند و به سوی خانه غربت و بیکسی، محل قطع ملاقات و تنهایی ترسناک اش می‌برند
آقای برقعی به عبارت (و مفرد وحشته) در این بخش از خطبه حضرت امیر علیه السلام هیچگونه توجهی نکرده است . ایشان به نسخه‌هایی از نهج البلاغه مراجعه کرده اند که در آن عبارت (و مفرد وحشته) ذکر نشده است.
ابن ابی الحدید معتزلی شارح مشهور نهج البلاغه، ضمن درج عبارت (و مفرد وحشته) در خطبه ۸۳ در جلد ۶ صفحه ۲۷۰ شرح نهج البلاغه خود می‌نویسد:
دار غربته قبره و کذلک منقطع زورته لان الزیاره تنقطع عنده. و مفرد وحشته نحو ذلک لإنفراده بعمله واستیحاش الناس منه حتی إذا انصرف المشیع و هو الخارج مع جنازته أقعد فی حفرته. هذا تصریح بعذاب القبر و سنذکر ما یصلح ذکره فی هذا الموضع.
ترجمه: خانه تنهایی او قبرش می‌باشد و همچنین ملاقات در قبر او قطع شده است، زیرا دیدار با او منقطع می‌باشد. همینگونه قبر او محل تنهایی وحشت او می‌باشد ، به دلیل اینکه عملش باعث تنهایی اش و دوری مردم از او شده است. تا اینکه تشییع کننده در خارج از قبر باز می‌گردد و او با جنازه اش، در حالیکه در قبرش نشانده شده است، تنها می‌ماند. این مطلب صراحت بر عذاب در قبر دارد و ما در آینده و در این موضوع آنچه را که صلاح باشد، ذکر خواهیم کرد.
ملاحظه میکنید که ابن ابی الحدید معتزلی، در توضیح فرمایش امیرالمومنین علیه السلام، تنهایی و وحشت و و نشاندن انسان و عذاب او را، همانگونه که توضیح داده شد، در قبر غیرمومن می‌داند و قبر و برزخ را عالم سکون و بی حرکتی و عدم ادراک ذکر نمی‌کند.
مضمون تنهایی و بی کسی و منزل وحشت در عالم قبر، در خطبه ۱۵۸ نهج البلاغه نیز آمده است و حضرت امیر علیه السلام از عالم قبر و برزخ قبل از فرارسیدن صیحه قیامت سخن می‌گویند:
فکأن کل امری منکم قد بلغ من الارض منزل وحدته و مخط حفرته، فیاله من بیت وحده و منزل وحشه و مفرد غربه و کان الصیحه قد أتتکم، والساعه قد غشیتکم
پس همانا هر فردی از شما از زمین به منزل تنهایی و محل زیر زمینی خود می‌رسد، پس وای بر او از خانه تنهایی و منزل وحشت و بی کسی غریبانه او، پس آنگاه صیحه آسمانی بر شما فرا می‌رسد و قیامت شمارا در بر می‌گیرد.
در کتاب شریف بحارالانوار جلد ۷۴ صفحه ۴۳۴، عین عبارات خطبه ۱۵۸ نهج البلاغه، به شرح ذیل ذکر گردیده است:
((فکأن کل امری منکم قد بلغ من الارض منزل وحدته و محط حفرته، فیاله من بیت وحده و منزل وحشه و مفرد غربه و کان الصیحه قد أتتکم، والساعه قد غشیتکم)).
آیا ترجمه عبارت ((و مفرد وحشته)) به معنای (به تنهایی ترسیدن او)، تمام ادعای آقای برقعی (عدم وجود علایم حیاتی در قبر) را باطل نمی‌کند؟
چرا آقای برقعی عبارت ((و مفرد وحشته)) را از کلام حضرت علی علیه السلام با توجه به مذکور بودن در اکثر نسخ نهج البلاغه و سایر کتب معتبر، حذف نموده است؟
هدف آقای برقعی و اندیشه وهابیت این است که بگوید: انسان پس از مرگ و در عالم برزخ فاقد حرکت و علایم حیاتی بوده و هیچ ارتباطی با عالم خارج ندارد و این بی خبری شامل حال امام معصوم (علیه السلام) نیز میشود و بنابراین کار شیعه در زیارت امامان غلط است.
چگونه آقای برقعی از فرمایشات امیرالمومنین علیه السلام ، بی حرکتی و سکون و قطع علایم حیاتی را استخراج فرموده اند؟
در صورتیکه اگر به فرمایشات حضرت امیر علیه السلام دقت کنیم، ملاحظه می‌کنیم که حضرت از غربت و بی کسی غیر مومنین در قبر سخن می‌گویند و این حالات شامل ارواح زنده ای است که قدرت فهم و شعور را دارا می‌باشند، و هرگز از کلام حضرت امیر (علیه السلام) بی کسی و تنهایی برای مومنین و امامان (علیه السلام) استفاده نمی‌شود. در فرمایشات قبلی امام علی علیه السلام بخوبی مشهود گردید که انسانهای خارج از قلمرو اطاعت و بندگی خدا، دچار بی کسی و تنهایی و وحشت و بی فریادرسی می‌شوند و عبارت ((منقطع زورته)) شامل مقتولین فی سبیل الله، مومنین، انبیاء و ائمه معصومین علیهم السلام نیست.
توجه خوانندگان محترم را به این نکته مهم جلب می‌کنیم که تفکر وهابیت و آقای برقعی در صدد القاء این مطلب می‌باشد که شیعه بر مزار امام علیه السلام جسمی را از امام زیارت می‌کند که مرده و بی روح و بی حرکت و بی اطلاع است. درحالیکه آقای برقعی و وهابیت در فهم مدعای اعتقادی شیعه به اشتباه بزرگی دچار شده اند.
عالم قبر و برزخ در سخنان حضرت علی علیه السلام (۵)
در قسمت پیشین بیان کردیم که حضرت علی علیه السلام در خطبه ۸۳ نهج البلاغه از غربت و بی کسی غیر مومنین در قبر سخن می‌گویند و هرگز از کلام حضرت امیر (علیه السلام) بی کسی و تنهایی برای مومنین و امامان (علیه السلام) استفاده نمی‌شود و عبارت ((منقطع زورته)) که مورد استشهاد آقای برقعی قرار گرفته است، شامل مقتولین فی سبیل الله، مومنین، انبیاء و ائمه معصومین علیهم السلام نمی‌باشد. همچنین عرضه داشتیم که قبر و برزخ، عالم ارواح زنده ای است که دارای فهم و شعور می‌باشند.
اکنون در ادامه مطلب لازم است که چندنکته مهم را پیرامون زیارت یاد آوری کنیم:
۱ - دلیل زیارت قبر امام علیه السلام توسط شیعه، توجه روح مطهر امام (علیه السلام) به قبر و بدن مبارک اش می‌باشد.
توجه به این نکته حایز اهمیت است که در زیارات معصومین علیهم السلام کلمه (زیارت) به معنای لغوی آن یعنی (دیدن) به کار نمی‌رود، بلکه معنای اصطلاحی (زیارت) مد نظر می‌باشد و در زیارت مشاهد مشرفه، لزومی به رویت و مشاهده امام علیه السلام با چشمان ظاهری وجود ندارد. به عبارت دیگر کسی برای دیدن جسد و یا روح امام علیه السلام به زیارت ایشان نمی‌رود و اگر کسی زیارت قبر نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را انجام دهد، به معنای این نیست که آن شخص جسد پیامبر را زیارت کرده باشد.
ما بر سر قبر امام حسین علیه السلام جسد امام را زیارت نمی‌کنیم، بلکه قبر اورا زیارت می‌کنیم. در زیارت قبور، کسی نمی‌تواند روح امام را با چشم ظاهری اش ببیند،زیرا جنبه روحانی امام علیه السلام قابل دیدن با چشم ظاهری نیست.
در توجه و احاطه حضرت امام حسین علیه السلام به زوار خویش، فرقی ندارد که جمله زیارتی ((السلام علیک یا ابا عبدلله)) در کنار قبر مطهرش و یا در مکان دیگر ی گفته شود. البته واضح است که قصد ما از جمله فوق، برقراری تساوی فضیلت حرم امام حسین علیه السلام با سایر مکانها به هنگام زیارت ایشان نیست.
قبور و مشاهد مشرفه امامان علیهم السلام، مکانهایی هستند که یاد آور همان روح وجسم می‌باشند و ائمه اطهار به هنگام زیارت به آنها توجه داشته و زوار خود را تحت نظر گرفته و ممکن است نداها و زیارات آنها را پاسخگویی کنند.
در کنار قبر، حضرت متوجه قبرشان هستند و به قبرشان نظارت دارند. شب جمعه خدا به روح مومن اذن می‌دهد که به قبرش اشراف پیدا کند. در این حالت است که او شما را در کنار قبرش می‌بیند و به شما که به زیارتش رفته اید، توجه دارد. در فاتحه خوانی برای اموات نیز مطلب به این صورت است که ارواح اموات به شما توجه پیدا میکنند.
۲ - ما میگویم: پیامبر و امام و یا هر شخص دیگری از جسم و روح تشکیل شده است. امام حسین علیه السلام روح تنها نیست، همانگونه که جسم تنها هم نیست.
اگر ما به زیارت قبر امام حسین علیه السلام می‌رویم، در واقع، زیارت روح و جسم را انجام داده ایم. جسم مطهر امام علیه السلام مرکوب روح والا ی اوست و الان نیز اینچنین است. پس هم جسم حضرت ارزش دارد و هم روح او عظمت دارد.
((َ وَ أَسْمَاؤُکُمْ فِی الْأَسْمَاءِ وَ أَجْسَادُکُمْ فِی الْأَجْسَادِ وَ أَرْوَاحُکُمْ فِی الْأَرْوَاحِ وَ أَنْفُسُکُمْ فِی النُّفُوسِ وَ آثَارُکُمْ فِی الْآثَارِ وَ قُبُورُکُمْ فِی الْقُبُور))
ما برای جسد مومن هم احترام قایل هستیم. لذا شرع بما اجازه نمی‌دهد که به جسد مرده ضربه بزنیم و یا اگر احیانا دستش کج باشد، دست او را بشکنیم وراست کنیم و حتی شرع مقدس اجازه توهین به جنازه مومن را نیز نمی‌دهد.
پس جسم چیزی نیست که اگر روح از آن جدا شد، تبدیل به جسد بی ارزشی میشود و ما می‌توانیم به آن توهین کنیم.جسم مرکب روح است و در قیامت نیز جسم با آن روح محشور میشود.
در نتیجه ما نمی‌توانیم جسم امام را کم ارزش بدانیم و بگوییم که جسم امام از روح مقدسش جدا مانده و پوسیده شده است.
آقای برقعی و اندیشه سلفی و وهابیت می‌خواهد روح را بدون توجه به جسم در نظر بگیرد و این اشتباه فاحشی است.
۳ – امام علیه السلام عبارت (وَ مُنْقَطَعِ زَوْرَتِهِ) را در باره فردی فرموده اند که مشکل داشته و دنیا پرست بوده است و این جمله شامل شهدایی که خداوند آنها را (احیاء) نامیده است، نمی‌شود.
وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ (۱۶۹)
فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (۱۷۰)
یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ أَنَّ اللَّهَ لا یُضیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنینَ (۱۷۱)
آنها زنده شادمان و خوشحال و کنار هم بوده و به یکدیگر ملحق می‌شوند.
بنابراین عبارت ((وَ مُنْقَطَعِ زَوْرَتِهِ)) شامل مومنین نمی‌باشد، و حضرت امیر علیه السلام این سخن را در باره افراد بد و غیر مومن فرموده اند.
۴ - ما در عبارات قسمت اول خطبه امیرالمومنین (علیه السلام) گفتیم که کسی به فریاد انسانهای غیر مومن نمی‌رسد و او هر چقدر فریاد میزند، کسی به صدایش جواب نمی‌دهد و به او اعتنا ء نمی‌کند و آنجا برایش دار قربتش است.و قبر یک چنین فردی ((وَ مُنْقَطَعِ زَوْرَتِهِ)) می‌باشد.
در آنجا حضرت فرمودند:که او هر چه فریاد میزند کسی کمکش نمی‌کند و حتی استخوانهایش هم به کمکش نمی‌آیند و همسایه ها به او اعتنا نمی‌کنند و آنجا برایش دار تنهایی و بی کسی و وحشت است. عبارت (منقطع زورته) در این قسمت از فرمایشات مولا امیر المومنین علیه السلام توضیح دیگری برای تنهایی و بی کسی و غربت و وحشت و بی فریاد رسی غیرمومنین است.
توجه داریم که هیچکدام از مطالب فوق ربطی به حیات شهید ندارد و بی کسی و ((منقطع زورته)) بودن متعلق به افراد بد و گنهکار و غیر مومن می‌باشد.
اصلا فرد ی با چنین هویت فوق شامل فرمایش امام (علیه السلام) می‌باشد و این شخص زیارت کردن ندارد
ما میخواهیم بگوییم که این خطبه در باره افراد دنیا پرست است وربطی به امام وشهید ندارد ((یرزقون)) و ((یستبشرون)) هم صفات جسم وروح با هم می‌باشند و اینها صفات روح تنها نیست. لذا ما حق نداریم جسم امام را از روحش تفکیک کنیم
۵ – آقای برقعی و همفکرانش دنبال چه چیزی هستند؟
آنها می‌خواهند بگویند: روح امام علیه السلام در بهشت است و جسم او هم پوسیده و خاک شده است.
مبتنی بر ادعای بی دلیل آقای برقعی، دیگر شیعیان و مسلمانان دنبال چه چیزی هستند؟ آیا اگر چنین باشد، چرا باید مسلمانان دنبال مردگانی باشند که اصلا ارتباطی با زنده‌های این دنیا ندارند و دست از آنها کوتاه است؟
آقای برقعی و وهابیت به دنبال تفکیک روح امام از جسم اش می‌باشند، تا بگویند: روح امام در بهشت است وجسمش هم که پوسیده وتمام شده و از بین رفته است.
چنانچه وهابیت جسم امیرالمومنین علیه السلام را از ما بگیرد، متعاقبا روحش را هم خواهد گرفت.
آقای برقعی در تلاش است که بگوید جسم امام مرد ه و روحش هم که در بهشت است و امام علیه السلام در دنیای دیگر به ما ربطی ندارد.
در حالیکه شیعه میگوید: این جسم نشان از آن روح دارد. ما بوضوح روشن ساختیم که تفکیک روح امام از جسم اش اشتباه و مغایر اصول قران و اسلام و فرمایشات معصومین علیهم السلام می‌باشد.
ادامه فرمایش امیرالمومنین علیه السلام:
((حَتَّی إِذَا انْصَرَفَ الْمُشَیِّعُ وَ رَجَعَ الْمُتَفَجِّعُ أُقْعِدَ فِی حُفْرَتِهِ نَجِیّاً لِبَهْتَةِ السُّؤَالِ
آیا سخن از نشاندن در قبر مربوط به روح کسی است که این مقام را می‌فهمد یا بدن بی حرکت و خالی از علایم حیاتی؟
در اینجا و در ادامه بحث پیرامون خطبه ۸۳ نهج البلاغه در رابطه با حیات و آگاهی در عالم برزخ، با مددجویی از سایر فرمایشات معصومین (علیه السلام)، اشاره می‌کنیم :
((وقتی درب قبر را میپوشانند، ملایکه میآیند واز او سوال میکنند. در اینجا صحبت روح است وروح هم تنها نیست، بلکه جسم نیز فشار قبر را همراه روح تحمل می‌کند.))
ادامه خطبه:
وَ عَثْرَةِ الِامْتِحَانِ وَ أَعْظَمُ مَا هُنَالِکَ بَلِیَّةً نُزُولُ الْحَمِیمِ وَ تَصْلِیَةُ الْجَحِیمِ وَ فَوْرَاتُ السَّعِیرِوَ سَوْرَاتُ الزَّفِیرِلَا فَتْرَةٌ مُرِیحَةٌ وَ لَا دَعَةٌ مُزِیحَةٌ لَا قُوَّةٌ حَاجِزَةٌ وَ لَا مَوْتَةٌ نَاجِزَةٌ وَ لَا سِنَةٌ مُسْلِیَةٌ
توجه داشته باشیم که خطبه به توصیف انسان گنه کار و یا کافری که اعتقادی به قیامت ندارد، می‌پردازد و این فضا متفاوت با حالات مومنین و مقتولین در راه خدا می‌باشد
عالم قبر و برزخ در سخنان حضرت علی علیه السلام (۶)
در مقاله قبل توضیح دادیم که قبور و مشاهد مشرفه امامان علیهم السلام، یاد آور روح وجسم آن بزرگواران می‌باشند و ائمه اطهار به هنگام زیارت به آنها توجه داشته و زوار خود را تحت نظر می‌گیرند و ما در زیارت قبر امام علیه السلام زیارت روح و جسم را انجام می‌دهیم، و همچنین بیان کردیم که جسم مطهر امام علیه السلام مرکوب روح والا ی اوست و عظمت به روح و جسم مربوط است. در مقاله قبل انگیزه آقای برقعی و وهابیت را در تفکیک روح امام علیه السلام از جسم اش توضیح دادیم.
و اینک ادامه مطلب:
آقای برقعی میگوید: از کلمات حضرت امیر (علیه السلام) بر می‌آید که آن عالم خالی از حرکات حیاتی و مقامی است که ارتباطش با دنیا قطع میشود و در حالت خواب یا بیهوشی به سر می‌برد.
ایشان در رابطه با عالم برزخ فراز و فرود‌های متعدد داشته است.(به خواست و قوه الهی تناقضات گفتاری ایشان را در رابطه با عالم برزخ ضمن مقاله ای جداگانه روشن خواهیم کرد). آقای برقعی در بحث برزخ بطور دایم ذکر کرده که عالم برزخ عالم خواب وبیهوشی و بدون اهمیت و ناآگاهی است وبه خطبه ۸۳ هم استناد کرده است.
آیا عبارات حضرت مولی الموحدین (علیه السلام) خواب درد ناک را توصیف میکنند ویا بیداری درد ناک را؟ و آیا بیداری دردناک مدلولش بیهوشی است؟
چگونه ممکن است انسان فاقد حرکت و حیات باشد و استراحت کردن برای او معنا داشته باشد، در حالیکه او حتی فرصت خواب کوتاه و چرت را نیز ندارد؟
جملات حضرت از قبیل (نه مرگی است که او را برهاند و او را نجات دهد) و (برای او خواب هم نیست) چه معنا دارند؟ آیا به معنای بی هوش بودن است؟
حضرت علی علیه السلام نه تنها مرگ بلکه خواب را نیز در عالم برزخ نفی کرده و صحبت عذاب‌های گوناگون را برای گنهکاران و کافرین نموده است و قطعا در نقطه مقابل، پاداش و نعمت برای مومنین ومومنات وشهداء محفوظ است.
ای کاش آقای برقعی و پیروان اندیشه او توجه به سوالات ذیل داشته باشند؟
چرا توصیه شده است که وقتی کسی را دفن میکنید سریع از سر مزار ش نروید واو را تنها مگذارید؟
چرا اگرکسی بالای سر قبر قران بخواند، بهتر است؟
به چه منظور کسی از شب تا صبح برای اموات قران بخواند، برای متوفی مفید فایده است؟
این مطالب و توصیه ها مستند به منابع اصیل اسلامی است و ساخته عوام الناس نیست.
در پایان این قسمت به فرمایش دیگری از مولا علی علیه السلام که گواه دیگری بر حیات و ارتباط ارواح در عالم برزخ می‌باشد اشاره می‌کنیم و از جویندگان راه حق و حقیقت سوال می‌کنیم که رویت و شناخت حضرت امیر (علیه السلام) برای انسانها نشان حیات و زندگی است یا خواب و بیهوشی و ناآگاهی؟
یَا حَارِ هَمْدَانَ مَنْ یَمُتْ یَرَنِی مِنْ مُؤْمِنٍ أَوْ مُنَافِقٍ قُبُلًا
یَعْرِفُنِی طَرْفُهُ وَ أَعْرِفُهُ بِنَعْتِهِ وَ اسْمِهِ وَ مَا عَمِلَا
ای حارث همدانی کسیکه می‌میرد چه مومن باشد و چه منافق، مرا در مقابل می‌بیند.
او مرا در یک لحظه می‌شناسد و من به او صفت و اسم او و آنچه را که انجام داده است می‌شناسانم
به طور خلاصه باید بگوییم:
آقای برقعی به چند مطلب توجه نکرده و دچار اشتباه شده است:
۱ - دار غربت و بی کسی و قطع دیدار و ((و منقطع زورته)) متعلق به غیر مومنین و گنهکاران است و ربطی به حیات امام (علیه السلام) ومقتولین فی سبیل الله و سایر مومنین ندارد.
۲ - انقطاع زیارت مربوط به فرد غیر مومن است و او باید در وحشت وتنهایی بماند وبسوزد وبسازد. حضرت امیر علیه السلام نیز همین مطلب را تذکر می‌دهند. در قسمت‌های پیشین از قول امام علیه السلام به این نکته اشاره کردیم که حتی استخوانهای همسایگان نیز به فریادهای او توجهی نمی‌کنند. پس ((مُنْقَطَعِ زَوْرَتِهِ)) و اینکه کسی به زیارت او نمی‌رود، برای افراد معلوم الحال است ومومن وکافر در این مقوله با هم فرق دارند.
۳ – تفکیک روح امام از جسم او اشتباه فاحشی است که نتیجه اش از دسترس خارج شدن حقایق والای قران و امامت و اسلام است. ما در زیارت قبور ائمه علیهم السلام، به جسم و روح امام توجه داریم. در حالیکه وهابیت هم جسم امام و هم روح او را از دسترس مومنین خارج می‌کند.
۴ - بهشت برزخی و جهنم برزخی مربوط به همین قبر است که جسد در آن هست.اصلا کسی که چشم برزخیش باز باشد همین قبر را آتش می‌بیند وروحش در آن معذب می‌باشد
روح در قبر عذاب می‌بیند و تنگی قبر در روح اثر میگذارد.در شب اول قبر نیز جسم وروح از هم بمعنایی جدا نیستند.
إن شاء الله در مقاله آینده به بررسی خطبه ۱۱۰ نهج البلاغه که در همین موضوع مورد استشهاد آقای برقعی قرار گرفته است، خواهیم پرداخت
منبع: وبلاگ قرآنیان
وبلاگ قرآنیان
