آيت الله بحرالعلوم
فقيه و عارف بزرگ آيت الله العظمي سيد محمدمهدي طباطبايي مشهوربه بحرالعلوم در اول شوال يعني عيد فطر سال 1155 هجري قمري در شهر كربلا به دنيا آمد. پدر بزرگوارش آيت الله سيد مرتضي طباطبايي بروجردي از علما و مراجع كربلا بهشمار ميرفت
مقام علمي
مرحوم بحرالعلوم مقدمات علوم دينيه از جمله علوم نحو و صرف و ادبيات و منطق و فقه و اصول را نزد پدر گراميش و ديگر علماي بزرگ در كمتر از چهار سال فرا گرفت. ايشان براي استفاده از اساتيد بزرگ آن زمان عازم شهر نجف اشرف شد و در درس خارج حضرت آيت الله وحيد بهبهاني و نيز درس شيخ يوسف بحراني صاحب حدايق راه يـافـت و پس از پنج سال به درجه اجتهاد دست يافت. او حكمت و فلسفه را نزد آقا ميرزا ابوالقاسم مدرس فرا گرفت. البته با سفري كه مرحوم سيدمحمدمهدي به قصد زيارت مرقد مطهر امام رضا(ع) و ديدار با علماي بزرگ ايران وارد مشهد مقدس شده بود كه حدود هفت سال نيز به طول انجاميد، دوباره فلسفه و كلام را نيز نزد فيلسوف بزرگ ميرزا مهدي اصفهاني خراساني فراگرفت.
آيت الله العظمي علامه بحر العلوم با درگذشت مرحوم وحيدبهبهاني در سال 1186 هجري قمري در حالي كه سي سال بيشتر نداشت عهدهدار مقام مرجعيت و زعامت حوزه علميه شد و در عين حال كه به تدريس و تاليف اشتغال ميورزيد، به امور فقرا و مستمندان نيز رسيدگي كرده، مسايل و مشكلات اجتماعي مردم را حل و فصل مينمود. ايشان براي اينكه بتواند به همه مسايل بپردازد و نظمي به حوزه هاي علميه بدهد، از شخصيتهاي برجستهاي كه معاصر او بودند به همكاري دعوت كرد به طوري كه شـيخ جعفر كاشف الغطا را براي فتوي و پاسخ به احكام شرعي تعيين نمود. شيخ حسين نجفي را به عـنـوان امـام جـمـاعت در مهمترين مسجد يعني مسجد هندي نصب نمود و شيخ شـريـف الدين محي الدين را براي قضاوت و حل وفصل دعاوي مردم گماشت.
اساتيد، شاگردان و آثار
اساتيد مرحوم علامه آيت الله العظمي بحرالعلوم همگي از بزرگان و زعماي زمان ايشان بودهاند كه برخي از آن بزرگواران عبارتند از: وحيد بهبهاني، سيّد عبد باقي حسيني خاتون آبادي، شيخ محمّد باقر هزار جريبي غروي، شيخ محمّد مهدي فتوني عاملي، سيّد حسين موسوي خونساري، سيّد مرتضي طباطبايي، سيّد حسين حسيني قزويني، شهيد سيّد مهدي اصفهاني، شيخ محمّد تقي دورقي، شيخ عبد نبي قزويني، شيخ اسد الله شوشتري، شيخ يوسف بحراني و ديگر بزرگان.
اما شاگردان مرحوم آيت الله العظمي بحرالعلوم نيز از دانشمندان بزرگ شدند و به مقامات والا دست يافتند كه به برخي از آنان اشاره خواهيم كرد: شيخ جعفر كاشف الغطا،، سيد محمد جواد عاملي صاحب مفتاح الكرامه، شيخ محمد تقي اصفهاني، صاحب حاشيه بر معالم، شيخ احمد نراقي صاحب مستند الشيعه في احكام الشريعه، شيخ ابوعلي حايري مؤلف منتهي المقال در علم رجال، شيخ اسداللّه تستري مولف المقابيس در اصول، شيخ محمد علي زيني عاملي نجفي، سيد ميرعلي طباطبايي،، مولي محمد شفيع استرآبادي و بسياري بزرگان ديگر.
مرحوم بحرالعلوم در علوم و دانشهاي گوناگون داراي تاليف و اثر است كه برخي از اين آثار عبارتند از: مصابيح در فقه، الـدره الـنـجفيه كه كتاب شعري است در باب فقه اهل بيت(ع)، مـشـكـاه الهدايه، الفوايد الاصوليه، حاشيه علي طهاره شرايع المحقق الحلي، الفوايد الرجاليه پيرامون علم رجال، رساله في الفرق و الملل، تحفه الكلام في تاريخ مكه و بيت اللّه الحرام، شرح باب الحقيقه و المجاز، قواعد احكام الشكوك، الدره البهيه في نظم بعض المسايل الاصوليه و ديوان شعري كه ايشان خود سروده است.
آثار ماندگار
مرحوم علامه بحرالعلوم در زمان تصدي امر مرجعيت در نجف اشرف آثار گرانبهايي را پايهگزار شد كه برخي از آنها عبارتند از:
مشخص كردن مقام امام زمان (عج) در مسجد سهله، بنا كردن گلدسته در صحن شريف علوي در طرف جنوبي و تعمير خرابيهاي حرم، ترغيب و راهنمايي نسبت به تعمير مسجد شيخ طوسي در نجف اشرف، ايجاد كتابخانه خطي، بالا آوردن ارتفاع مسجد كوفه به منظور سهولت در تطهير و پاك نمودن آن، مشخص كردن جايگاه مسجد راس الحسين در نجف اشرف، تعيين جايگاه قبر مختار ثقفي كه الان به قبر مسلم معروف است، تعيين جايگاه مرقد حضرت هود و صالح در نجف اشرف، اضافه كردن مقداري از اراضي به مساحت حرم مطهر علي بن ابيطالب(ع) و بسياري امور ديگر.
چند ملاقات با امام زمان(عج)
روزي علامه بحرالعلوم همراه برخي طلابش به استقبال دسته سينه زني طويرج رفتند. در اين حال بود كه ناگهان علامه بحرالعلوم كه مرجع تقليد بزرگي بهشمار ميرفت عمامه و عبا را زمين گذاشت و با سر و پاي برهنه ميان جمعيت عزادار رفت و مثل ساير سينه زنها بر سر و سينه خود زد، شاگردانشان هر چه كردند تا مانع بروز احساسات ايشان شوند، ايشان قبول نميكرد. شب همان روز وقتي يكي از شاگردانش از ايشان ماجرا را جويا شد، ايشان فرموده بودند:"وقتي به دسته سينهزني رسيدم، ديدم حضرت بقية الله امام زمان با سر و پاي برهنه ميان سينه زنها به سر و سينه ميزنند و گريه ميكنند، من هم نتوانستم طاقت بياورم، پس در خدمت آن حضرت مشغول سينه زدن شدم."
در ماجراي ديگري مرحوم ميرزاي قمي اينگونه آورده است كه:"من با علامه بحرالعلوم در درس استاد وحيد بهبهاني هممباحثه بودم و اغلب من براي او بحث را تقرير ميكردم تا اينكه به ايران آمدم و كم كم شهرت علمي سيد بحرالعلوم به همه جا رسيد و من تعجب ميكردم. تا اينكه وقتي به نجف مشرف شدم و سيد را ملاقات كردم، مسالهاي عنوان شد ديدم سيد بحرالعلوم درياي مواج و عميقي از دانشهاست پرسيدم: آقا ما كه با هم بوديم شما اين مرتبه را نداشتيد و از من استفاده ميكرديد حال شما را مانند دريا مي بينم! سيد فرمود: ميرزا اين از اسرار است كه به تو ميگويم تا من زندهام به كسي نگو و كتمان بدار من قبول كردم، آنگاه فرمود: چگونه اين طور نباشم و حال آنكه آقايم حجت بن الحسن(عج) مرا شبي در مسجد كوفه به سينه مبارك خود چسباند."
همچنين درباره ملاقات آيت الله بحرالعلوم با امام زمان(عج) ميرزا حسين لاهيجي به نقل از يكي از همراهان ايشان گفته است:"روزي علامه بحرالعلوم وارد حرم مطهر امام علي(ع) شد و سپس اين شعر را زمزمه كرد:
چه خوش است صوت قرآن
ز تو دلربا شنيدن
به رخت نظاره كردن
سخن خدا شنيدن
پس از آن از بحرالعلوم سبب خواندن اين شعر را پرسيدم كه ايشان فرمود: چون وارد حرم حضرت شدم ديدم مولايم حضرت حجت (عج) در بالاي سر به آواز بلند قران تلاوت ميكند چون صداي آن بزرگوار را شنيدم اين شعر را خواندم."
وفات
سرانجام مرحوم آيت الله العظمي بحرالعلوم بعد از مدتي بيماري در بيست و چهارم رجب سال 1212 هجري قمري در سن پنجاه و هفت سالگي از دنيا رفت و بعد از تشييع و نماز باشكوهي، بدن مطهرش در صحن مطهر امام علي بن ابيطالب(ع) در كنار قبر شيخ طوسي به خاك سپرده شد.
منابع
روضات الجنات، ميرزا محمد باقر خوانساري، ترجمه ساعدي، نشر اسلاميه، تهران
گنجينه دانشمندان، محمد شريف رازي، كتابفروشي اسلاميه، تهران
ريحانه الادب، محمد علي مدرس تبريزي، انتشارات علمي، تهران
خيمه، شماره هجدهم
نويسنده: سيدمحمد ناظمزادهقمي
ابنا