کربلا، نقطه روشنی در تاریخ که نامش با انوار تابان خورشید نوشته شد و ستارگان آسمان در برابر روشنایی‌اش به خاموشی گراییدند. کربلا، سرزمین حماسه، سرزمین خون، سرزمین رویارویی حق و باطل، سرزمینی که خاکش با خون اشرف مخلوقات آغشته شد و مکانی بوده که از دیرباز خاکش به قداست خانه خدا بود.
کربلا آمد که با ثبت حماسه بزرگ خود در تاریخ به نقطه تحولی مهم در تاریخ مسلمانان و نقطه شروع بسیاری از انتفاضه‌ها و انقلاب‌ها علیه طغیان و استبداد تبدیل شود. درست از زمانی که حسین (علیه السلام) پرچم حق را در برابر خواسته طاغوتیان زمان خود برافراشت و با اندکی از اهل بیت و صحابه خود در برابر ارتش ظلم و طغیان ایستاد، کربلا به نمادی از حق برای مسلمانان و غیر مسلمانان و کابوسی برای طاغوتیان زمان تبدیل شد.
کربلا در تاریخ
کربلا نامی است بسیار قدیمی که ریشه‌های آن به تاریخ بابل باز می‌گردد. این سرزمین عبارت بود از مجموعه‌ای از روستاهای قدیمی بابلی‌ها که آثار تاریخی بر جای مانده از این روستاها این واقعیت را به ثبت رسانده است.
بابلی‌ها مردگان خود را در این سرزمین یعنی کربلا دفن می‌کردند و این بیانگر آن است که این سرزمین از عهد بابلی‌ها نیز به قداست معروف بوده است. نام کربلا در عهد بابلی‌ها"کرب ایلا"بوده است که معنای آن به زبان بابلی"خانه‌ی خداوند"است.
یکی دیگر از نامهای کربلا"کور بابل"بوده است و معنای آن به زبان عربی یعنی مجموعه‌ای از روستاهای بابلی. بسیاری از پژوهشگران معتقدند که کربلا به سان مادر بسیاری از روستاهایی بود که در حد فاصل شام و فرات قرار داشته‌اند و نیز مادر تمدن‌های بین‌النهرین می‌باشد که مرکز عبادت در آن زمان نیز تلقی می‌شد و بابلیان معبد بسیار بزرگی برای راز و نیاز و عبادت در کربلا بنا نهاده بودند.
این سرزمین به دلیل موقعیت آب و هوایی و حاصلخیز بودن خاکش شاهد بسیاری از اقوام مختلف در طول تاریخ بوده است که از جمله این اقوام کلدانی‌ها، تنوخیین و لخمیین و مناذره بوده است.
کربلا نامهای متعددی در تاریخ داشته است که از جمله قشنگ‌ترین این نام‌ها نام"الطف"یعنی بسیار لطیف یا به عبارتی لطیف‌ترین بوده است. این نام به این دلیل برای کربلا انتخاب شده است که این سرزمین در حاشیه رودخانه"علقمی"که شعبه‌ای از فرات بوده است، مستقر بود و آب کربلا نیز از این شعبه تامین می‌شد.
رودخانه علقمی از شمال غربی شهر کربلا می‌گذرد به طوری که مرقد حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام) نیز اکنون در این منطقه قرار دارد.
از دیگر نامهای ثبت شده‌ی کربلا در تاریخ نینوا، شفیه، عقر، نواویس، عین التمر و ام‌القری می‌باشد. اما این سرزمین از زمانی شهرت تاریخی خود را بدست آورد که امام حسین (علیه السلام) و خاندان و صحابه وی در سال ۶۱ هجری قمری مصادف با ۶۸۰ میلادی در این سرزمین به شهادت رسیدند و کربلا به قبله‌ای برای مسلمانان در شرق و غرب تبدیل شد.
قبر شریف امام حسین (علیه السلام) در تاریخ
منابع تاریخی حکایت از آن دارد که قبیله بنی اسد که در نزدیکی کربلا سکنی گزیده بودند، مراسمی خاص برای به خاک سپردن سید الشهدا (علیه السلام) برگزار کردند و علامتی بر قبر شریف وی گذاشتند که سایه‌بانی کوچک بر قبر حضرتش بود. با بر سر کار آمدن مختاربن ابی عبیده ثقفی که حکومتش را به نام خون‌خواهی از قاتلان حسین (علیه السلام) در کوفه برقرار کرده بود، جنگی به نام"الخازر"در این منطقه بر پا شد و ابی عبیده ثقفی در این جنگ عبیدالله بن زیاد، فرمانده لشگر یزید را به هلاکت رساند.
پس از این حادثه شیعیان رهسپار زیارت قبر شریف امام حسین (علیه السلام) و اهل بیت و صحابه آن حضرت شدند و این قبر به قبله‌گاهی برای شیعیان به خصوص در کوفه، مداین و شهر بصره تبدیل شد و مختار در آن زمان بنایی در اطراف قبر شریف امام حسین (علیه السلام) ساخت و روستایی در آن منطقه تشکیل شد.
در آغاز حکومت عباسی‌ها، زمینه برای زیارت قبر شریف امام حسین (علیه السلام) از سوی مسلمانان فراهم شده بود به گونه‌ای که"ام موسی"مادر خلیفه عباسی اموال بسیار زیادی جهت ساخت قبر امام حسین (علیه السلام) خرج کرد و این روال ادامه داشت تا زمان هارون الرشید، پنجمین خلیفه عباسی که در سال ۱۹۳ هجری قبر شریف امام حسین (علیه السلام) و تمامی خانه‌های اطراف آن را ویران کرد.
در زمان مامون عباسی بار دیگر ساخت و ساز قبر شریف امام حسین (علیه السلام) از سر گرفته شد و بنایی بسیار بزرگ بر سر قبر ایشان ساخته شد که این بنا تا سال ۲۳۳ هجری قمری یعنی به خلافت رسیدن متوکل عباسی بر جای ماند. اما متوکل عباسی پای خود را در همان مسیری گذاشت که هارون‌الرشید گذاشته بود و سیاست حکومت خود را، سیاست دشمنی با اهل بیت قرار داد.
متوکل عباسی که عشق و محبت به حسین (علیه السلام) را ریشه در حب اهل بیت می‌دانست و طاقت دیدن افزایش زائران گسترده بارگاه امام حسین (علیه السلام) را نداشت، دستور منهدم ساختن قبر شریف امام حسین (علیه السلام) و تمامی خانه‌های اطراف آن را صادر کرد و زیارت امام حسین (علیه السلام) را ممنوع کرد.
متوکل عباسی تمام آن منطقه را زیر و رو کرد و سپس سراسر آن منطقه را پر از آب کرد.
در تاریخ این واقعیت ثبت شده است که شخصی به نام"دیزج"که یهودی‌الاصل بود مامور متوکل عباسی برای کشتن زائران امام حسین (علیه السلام) شده بود. این شخص ماموریت آن را داشت که هر زائری را که برای زیارت قبر امام حسین (علیه السلام) به آن مناطق پا می‌گذاشت، از دم تیغ بگذراند.
بعد از آنکه متوکل عباسی در سال ۲۴۷ هجری به هلاکت رسید، فرزندش"المنتصر بالله"بار دیگر حرم امام حسین (علیه السلام) را بر پا کرد و بنای بسیار بزرگی بر سر قبر امام حسین (علیه السلام) ساخت به گونه‌ای که این بنا آن قدر ارتفاع داشت که مردم از دوردست قبر امام حسین (علیه السلام) و مکان آن را تشخیص می‌دادند و برای زیارت به سوی آن رهسپار می‌شدند.
فرزند متوکل عباسی برعکس سیاست‌های پدر، سیاست خود را حب و احسان به اهل بیت قرار داد به گونه‌ای که بسیار از علویان توانستند خانه‌های خود را در نزدیکی قبر شریف امام حسین (علیه السلام) در کربلا بنا نهند که در راس آنها"ابراهیم المجاب بن محمد العابد بن الامام موسی بن جعفر (علیه السلام)"قرار داشت و او اولین علوی بود که در سرزمین کربلا سکنی گزید و این حادثه در سال ۲۴۷ هجری اتفاق افتاد.
پس از منتصر بالله،"محمد بن محمد بن زید بن الحسن بن محمد بن اسماعیل بن الحسن بن زید بن الحسن بن الحسن ابن علی ابن ابی طالب (علیه السلام)"بارگاهی بر سر مزار شریف امام حسین (علیه السلام) بنا نهاد که این بارگاه دارای دو در بود و اطراف این بارگاه دیواری بنا نهاد و این حادثه در سال ۲۸۰ هجری قمری اتفاق افتاد.
پس از تاسیس دولت آل بویه، عضدالدوله در سال ۳۷۹ هجری قمری، ضریحی از عاج برای قبر شریف امام حسین (علیه السلام) ساخت و با بنا نهاده شدن بارگاهی جدید برای امام حسین (علیه السلام) بازارها و خانه‌های بیشتری در اطراف قبر شریف امام حسین (علیه السلام) ساخته شد و شهر کربلا با دیوارهایی بزرگ احاطه شد، به گونه‌ای که این شهر در زمان عضدالدوله بسیار پر رونق شد و از لحاظ دینی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ادبی به شهری بسیار مشهور تبدیل شد.
بعد از انقراض حکومت آل بویه، سلجوقیان بر سر کار آمدند که سیاست سلجوقیان نیز بر اهمیت گذاشتن نسبت به عتبات مقدسه قرار گرفت. در آن زمان سلطان ملک شاه سلجوقی و وزیر آن نظام الملک در سال ۵۵۳ هجری قمری دیوارهای بنا نهاده شده و ساختمان‌های حرم شریف امام حسین (علیه السلام) را بازسازی کردند و خلیفه"مفتفی"خود شخصا به زیارت قبر امام حسین (علیه السلام) رهسپار شد و پس از آن خلفای سلجوقی از این سیاست تبعیت کردند و به زیارت قبر شریف امام حسین (علیه السلام) رهسپار می‌شدند، به طوری که خلیفه ناصرلدین الله و المستعصم و المستنصر نیز از قبر شریف امام حسین (علیه السلام) زیارت کردند.
زمانی که شاه اسماعیل صفوی در ۹۱۴ هجری بغداد را فتح کرد، خود شخصا برای زیارت قبر شریف امام حسین (علیه السلام) راهی کربلا شد و دستور داد که ضریحی از طلا برای قبر شریف امام حسین (علیه السلام) ساخته شود و ۱۲ چلچراغ طلا به قبر شریف امام حسین (علیه السلام) هدیه کرد و دستور ساخت صندوقی از نقره خالص را برای بارگاه صادر کرد.
وی همچنین بارگاه امام حسین (علیه السلام) را با فرش‌های بسیار گرانقیمت آراست.
شاه اسماعیل صفوی به مدت یک شب در حرم امام حسین (علیه السلام) اعتکاف کرد و پس از آن راهی زیارت قبر امام علی (علیه السلام) در نجف اشرف شد. در عهد قاجار، سه بار گنبد امام حسین (علیه السلام) طلاکاری شد و آغا محمدخان، موسس قاجاریه در ایران خود شخصا در سال ۱۲۰۷ هجری گنبد امام حسین (علیه السلام) را طلاکاری کرد.
فتحعلی شاه قاجار نیز به دلیل آنکه طلای گنبد امام حسین (علیه السلام) سیاه شده بود، برای دومین بار مجددا به طلاکاری این گنبد اقدام کرد.
در آن زمان مردم کربلا نامهای سرگشاده به شاه قاجار نوشتند و از وی خواستند که طلای قدیمی گنبد امام حسین (علیه السلام) را با طلای جدید تعویض کند و وی نیز اقدام به این کار کرد.
فتحعلی شاه هم چنین ضریحی از نقره به مرقد شریف امام حسین (علیه السلام) هدیه کرد و همسر وی نیز مناره‌های امام حسین (علیه السلام) را طلاکاری کرد.
در سال ۱۲۱۶ هجری کربلا و حرم امام حسین (علیه السلام) مورد هجوم وحشیانه‌ی گروهی از وهابیون به رهبری سعود ابن عبدالعزیز قرار گرفت.
وی در روز عید غدیر این شهر را به محاصره در آورد و اکثر اهالی آن را چه آنانی که در بازار بودند و چه آنانی را که به خانه‌های خود پناه بردند، از دم تیغ گذراند.
سعود ابن عبدالعزیز در آن زمان با بیش از ۱۲ هزار سرباز وارد شهر کربلا شد و پس از کشتن بسیاری از ساکنین این شهر، صندوق‌های قبر شریف امام حسین (علیه السلام) را که انبوه از طلا و پول و اشیای گرانبهای هدیه شده بود، به تاراج برد.
کربلا از زبان مورخان
ابن بطوطه، تاریخ‌دان بزرگ عرب این چنین زیارت خود از کربلا را در سال ۷۲۶ هجری مصادق با ۱۳۰۷ میلادی توصیف می‌کند: من در زمان حاکمیت سلطان سعید بهادرخان بن خدابنده عازم زیارت کربلا شدم. این شهر، شهر کوچکی بود که اطراف آن را نخلستان‌های بسیار زیبا فرا گرفته بود و رودخانه فرات خاک این شهر را به حاصلخیزترین خاک تبدیل کرده بود. این شهر، شهر بسیار زیبایی بود که بارگاه مقدس امام حسین (علیه السلام) به آن قداست و حرمتی دیگر می‌داد. هیچ کس وارد حرم امام حسین (علیه السلام) نمی‌شد مگر آنکه از درگاه وی رخست می‌خواست. بارگاه این قبر شریف مزین به نقره بود و پرده‌های آن از حریر.
پدرو تکسرا، مورخ اسپانیایی که در سال ۱۶۰۴ میلادی و ۱۰۲۴ هجری از کربلا دیدن کرده بود، این دیدار را چنین توصیف می‌کند: این شهر ۴۰۰۰ خانه دارد و ساکنان آن اکثرا عرب و نیز ایرانی و ترک هستند. بازارهای بسیار بزرگ و انبوهی دارد. در این شهر مکان‌هایی خاص ساخته شده است که به صورت رایگان به زائران این شهر غذا توزیع می‌کردند. حرم امام حسین (علیه السلام) از مهمترین مناطق کربلا به شمار می‌رود و مسلمانان از شهرهای مختلف راهی زیارت قبر امام حسین (علیه السلام) می‌شوند.
این مورخ اسپانیایی همچنین از ساقیان حرم امام حسین (علیه السلام) می‌نویسد که برای کسب ثواب و اجر الهی به صورت رایگان آب به مردم می‌دادند و نیز شب‌های به شهادت رسیدن امام حسین (علیه السلام) را احیا می‌کردند؛ به گونه‌ای که در این شب‌ها به دلیل انبوهی تعداد زائران خیمه‌هایی برای آنها در اطراف حرم بنا نهاده می‌شد.
کرستن نیبور، مورخ آلمانی نیز که در سال ۱۷۶۵ میلادی راهی کربلا شده بود، این چنین در مورد این شهر می‌نویسد: این شهر ۵ در دارد که در مرکز آن مرقد امام حسین بنا نهاده شده است. شهر کربلا بسیار شبیه به شهر نجف است به گونه‌ای که اطراف این دو شهر نخلستان قرار گرفته و خانه‌های آن از گل و سنگ ساخته شده است.
وی درباره‌ی مرقد امام حسین (علیه السلام) با شگفتی می‌نویسد: برای من بسیار شگفت انگیز بود که حرم امام حسین با پنجره‌های شیشه‌یی متعددی آزین شده بود، در حالی که در خانه‌های این شهر اثری از پنجره‌های شیشه‌یی نبود.
وی می‌نویسد: اطراف حرم امام حسین منازل ساده علمای دینی بنا نهاده شده بود.
وی هم چنین از مرقد دیگری به نام مرقد ابوالفضل عباس (علیه السلام) می‌نویسد و می‌گوید: این مرقد به دلیل سلحشور‌ی‌ای که عباس، برادر حسین در روز عاشورا از خود نشان داده بود و جان خود را فدای برادرش کرده بود، بنا نهاده شده است و زائران حسینی این مرقد را نیز زیارت می‌کنند.
/
گزارش از «لیلا بیت‌سیاح» - منبع: پایگاه اینترنتی النبأ
