فلسفه عزاداری برای امام حسین علیه السلام چیست؟
عزاداری بر حضرت فلسفههای سازنده و تربیتی متعددی دارد، از جمله:
۱ - حفظ مکتب و شریعت:
زنده داشتن یاد و تاریخ پرشکوه نهضت حسینی، که الهام بخش روح انقلابی و ستم ستیزی است.
یعنی احیا و زنده داشتن نهضت عاشورا موجب زنده نگهداشتن و ترویج دایمی مکتب قیام و انقلاب در برابر طاغوتها و تربیت کننده و پرورش دهنده روح حماسه و ایثار است.
یعنی: عزاداری برای اهل بیت: موجب احیای یاد و نام آنها و در کنار آن فرهنگ و مکتب و هدف آنان است. به عبارت دیگر در شکل یک پیوند روحی راه آنان به جامعه الهام گشته و پیوستگی پایداری بین پیروان مکتب و رهبران آن برقرار میسازد و دیگر گذشت قرون و اعصار نمیتواند بین آنان جدایی افکند. همین مسأله موجب نفوذ ناپذیری امت از تأثیرات و انحرافات دشمنان میگردد و مکتب را هم چنان سالم نگه میدارد و یا تحریفات و اعوجاجات را به حداقل میرساند. از همینروست که استعمارگران برای نابودی ملل اسلامی میکوشند رابطه آنان را با تاریخ پر افتخار صدر اسلامی قطع نمایند تا با ایجاد این خلاء زمینه القای فرهنگ خود را فراهم آورند. اینها از آثار اجتماعی عزاداری است و آثار روانی و تربیتی دیگری نیز دارد.
امام خمینی قدس سره میفرماید: روضه سیّد الشهداء علیه السلام برای حفظ مکتب سیّد الشهداء علیه السلام است، حرف سیّد الشهداء علیه السلام حرف روز است، همیشه حرف روز است، اصلاً حرف روز را سیّد الشهداء علیه السلام آورده است و سیّد الشهداء علیه السلام را این گریه حفظ کرده است، مکتبش را این مصیبتها و داد و قالها حفظ کرده است.
صحیفه نور ج ۸ ص ۶۹.
و در جای دیگر میفرماید: شاید غرب زدهها به ما میگویند که ملت گریه! وشاید خودیها نمیتوانند تحمل کنند که یک قطره اشک مقابل چقدر ثواب است، این گریه است که یک ملت را بسیج می‌کند برای یک مقصد اسلامی، مجلس عزا نه برای این است که گریه بکنند برای سیّد الشهداء علیه السلام و اَجر ببرند - البته که هست - ودیگران را از اجر فردی نصیب کند؛ بلکه مهم آن قضیّه سیاسی است که ائمه ما در صدر اسلام نقشهاش کشیدهاند که تا آخر باشد.
صحیفه نور ج ۱۳ ص ۱۵۶.
۲ - پیوند عمیق عاطفی بین امت و الگوهای راستین:
عزاداری نوعی پیوند محکم عاطفی با مظلوم انقلابگر و اعتراض به ستمگر است و به تعبیر استاد مطهری: «گریه بر شهید شرکت در حماسه اوست.
یعنی این تحول روحانی که در جلسات عزاداری ایجاد میشود، زمینه را برای تحولات اجتماعی فراهم ساخته. و در واقع زمینه را برای حفظ آرمانهای آن حضرت و پیاده کردن آن فراهم میسازد؛ چنان که امام راحل میفرمود: ما هر چه داریم از محرم و عاشورا داریم. انقلاب اسلامی ایران و هشت سال دفاع سر فرازانه و پیروزمند ارتباط مستقیمی با مجالس سوگواری و عزاداری دارد. و در طول تاریخ نیز شیعیان با همین مجالس عزاداری، توانستهاند هویت جمعی خود را حفظ و در برابر ظالمان و فاسدان ایستادگی کنند.
۳ - اقامه مجالس دینی در سطح وسیع و آشنا شدن تودهها با معارف دینی:
۴ - پالایش روح و تزکیه نفس:
گریه بر امام حسین علیه السلام و حزن و اندوه، بر مصائب آن حضرت موجب تحول درونی گشته و به دنبال آن عامل رشد روحانی انسان میگردد و پس از آن مقدمات تقوا و نزدیکی آدمی را به خدا فراهم میسازد.
۵ - اعلام وفاداری نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم:
در مجالس عزاداری با توجه به شعار حماسه آفرین امام حسین علیه السلام در روز عاشورا که فرمود:
فإنّی لا أری الموت إلا سعادة ولا الحیاة مع الظالمین إلا برماً
تحف العقول ص ۲۴۵، شرح الأخبار للقاضی النعمان المغربی ج ۳ ص ۱۵۰، مناقب ابن شهر آشوب ج ۳ ص ۲۲۴، بحار الأنوار ج ۴۴ ص ۱۹۲.
مردم از طرفی با انعقاد پیمان ناگسستنی با مظلومی که مرگ در راه عقیده را سعادت و سازش با ستمگر را مایه ننگ میداند وفاداری خود را در عدم سازش با ظالمان و مبارزه بی امان با هرگونه مظاهر استبداد اعلام می‌کنند.
و همین وفاداریها است که ملتها را در برابر طمع استعمار گران بیمه می‌کند و راه نفوذ استثماری را برای همیشه مسدود میسازد.
و از طرف دیگر نفرت خود را با سیاست اسلام زدایی دودمان ننگین بنی امیه که با نسبت دروغ به پیامبر گرامی احادیثی را در راستای سرکوبی نهضتها و قیام مردم در برابر حکومت ستمگران، جعل و در میان مردم منتشر ساختهاند، ابراز میدارند.
و حدیثی را که از قول خلیفه دوم نقل می‌کنند که گفته است:
فأطع الإمام وإن کان عبداً حبشیّاً، إن ضربک فاصبر، وإن أمرک بأمر فاصبر، وإن حرَمَک فاصبر، وإن ظلمک فاصبر، وإن أمرک بأمر ینقص دینک فقل: سمع وطاعة، دمی دون دینی.
سنن البیهقی: ۱۵۹/۸، المصنف لابن أبی شیبة: ۷۳۷/۷، کنز العمال: ۷۷۸/۵، الدر المنثور: ۱۷۷/۲.
در برابر رهبر جامعه اگر چه اجنبی هم باشد، فرمانبردار باش، اگر در حق شما ستم روا داشت صبر کنید، اگر دستور ناروا صادر کرد، تحمل نمایید، و اگر شما را از حق مسلم خود محروم ساخت بردباری کنید، و اگر فرمان ضد دینی داد بدون چون و چرا اجرا نمایید، و دین خود را فدای جان خویش گردانید.
و از همه مهمتر این که در روایتی به دروغ و افتراء، از قول رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل کردهاند که فرموده است:
یکون بعدی أیمة لا یهتدون بهدای ولا یستنون بسنتی، وسیقوم فیهم رجال قلوبهم قلوب الشیاطین فی جُثمان أنس. قلت: کیف أصنع یا رسول الله! إن أدرکت ذلک؟ قال: تسمع وتطیع للأمیر وإن ضرب ظهرک وأخذ مالک فاسمع وأطع.
صحیح مسلم: ۲۰/۶، کتاب الأمارة باب الأمر بلزوم الجماعة ح ۵۱.
پیشوایانی بعد از من خواهند آمد که نه از هدایتهای من بهرهای بردهاند و نه به سنت من عمل می‌کنند، و قلوب آنان همانا قلوب شیاطینی است که در درون جسم آدمی قرار گرفته باشد.
راوی میپرسد: اگر چنین عصری را درک نمودیم وظیفه ما چیست؟
حضرت فرمود: تکلیف شما پیروی از این چنین حاکمان جور است، اگر شما را مورد ضرب و شتم قرار دهند، و اموال شما را غارت نمایند، وظیفه شما اطاعت و فرمان بردن است.
و با توجه به این چنین روایات ساختگی است که فقهاء اهل سنت هرگونه قیام در برابر حاکم جایر را محکوم نموده و جایز نمیشمارند.
نووی عالم بلند آوازه اهل سنت میگوید:
وأمّا الخروج علیهم وقتالهم فحرام بإجماع المسلمین وإن کانوا فسقة ظالمین، وقد تظاهرت الأحادیث بمعنی ما ذکرته، وأجمع أهل السنة أنه لا ینعزل السلطان بالفسق.
شرح مسلم للنووی: ۲۲۹/۱۲.
قیام و مبارزه با حاکمان - اگر چه این حاکمان فاسق و ستمگر باشند - به اجماع مسلمین (البته مسلمین فریب خورده دستگاه جور) حرام است. و حاکم جامعه با ارتکاب ستم از منصب خویش عزل نخواهد شد.
وهکذا عن التفتازانی فی شرح المقاصد والقاضی الإیجی فی المواقف.
شرح المقاصد ج ۲، ص۷۱ ؛ المواقف: ۳۴۹/۸.
همین سخن را تفتازانی و ایجی از بنیان گذاران مکتب کلامی اهل سنت گفتهاند.
چقدر فرق است میان پیشوای یک ملتی که میگوید:
فأطع الإمام... إن ضربک فاصبر، وإن أمرک بأمر فاصبر، وإن حرَمَک فاصبر، وإن ظلمک فاصبر، وإن أمرک بأمر ینقص دینک فقل: سمع وطاعة، دمی دون دینی.
و میان رهبر جامعهای که فریاد می‌کند:
من رأی سلطانا جایرا... یعمل فی عباد الله بالاثم والعدوان ثمّ لم یغیّر بقول ولا فعل، کان حقیقاً علی الله أن یدخله مدخله.
تاریخ الطبری ج۴، ص ۳۰۴، باب: ذکر اسماء من قتل من بنی هاشم مع الحسین علیه السلام و عدد من قتل من کل قبیلة من القبایل التی قاتلته ؛ الکامل فی التاریخ - ابن أثیر جزری - ج ۴، ص ۴۸، باب: مقتل الحسین رضی الله عنه، بحار الأنوار ج ۴۴، ص ۳۸۲، باب: ما جری علیه بعد بیعة الناس لیزید إلی شهادته.
هر کس سلطان ستمگری را دید... در میان مسلمین با گناه و دشمنی و مخالفت با حق حکمرانی می‌کند و به هیچ شیوه ای (اعم از گفتار و عمل) قابل تغییر و اصلاح نیست، بر خداوند سزاوار است که او را در جایگاه واقعیش (جهنم) وارد کند.
و لذا امروز میبینیم که دشمنان اسلام بویژه امریکا با تمام توان و امکانات به مبارزه با این فرهنگ شورش و قیام در برابر استبداد در آمده ولی سیاستهای اسلام کشورهای دیگر را که روحیه سازش با استبداد را از رهبران خویش به ارث بردهاند، تأیید می‌کند.
۶ - وحدت هماهنگی میان امت اسلامی:
یکی از برکات پربار عزاداری و گریه برای حضرت سیّد الشهداء علیه السلام، وحدت و هماهنگی میان اقشار مختلف اسلامی است که در سایه گردهمآیی مردم در ایام سوگواری حضرت در مساجد و تکایا و در سینه زنی‌های خیابانها است.
و این گردهم آییها، نالهها و سینهزنیهای هماهنگ، قلبهای مردم را با یکدیگر نزدیک نموده و کدورتها را مرتفع ساخته و باعث یکپارچگی ملت اسلامی میشود و از جمعیت پراکنده قدرت بزرگ میسازد و ملت اسلامی را در برابر نفوذ دشمنان بیمه می‌کند.
امام خمینی قدس سره میفرماید: ما ملّتِ گریه سیاسی هستیم که با همین اشک، سیل جریان میدهیم و خرد میکنیم سدهایی که در مقابل اسلام ایستاده است.
صحیفه نور ج ۱۳ ص ۱۵۶
همین گریه است که کارها را پیش برده است، همین اجتماعات است که مردم را بیدار می‌کنند.
صحیفه نور ج ۱۳ ص ۱۵۷.
همه روضه بخوانند، همه گریه بکنند، از این هماهنگتر چه؟ شما در کجا سراغ دارید که یک ملّتی این طور هماهنگ بشود؟ کِی اینها را هماهنگ کرده؟ اینها را سیّد الشهداء علیه السلام هماهنگ کرده است... در کجای عالم سراغ دارید مردم این طور هماهنگ باشند... این هماهنگی را از دست ندهید.
صحیفه نور ج ۱۰ ص ۲۱۷.
برای اطلاع بیشتر به کتاب فلسفه عزاداری نوشته محمدی نیا ص ۵۶ به بعد مراجعه شود.
موفق باشید
گروه پاسخ به شبهات
مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)
موسسه حضرت ولیعصر(عج)
