آیا پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از نماز و دعا در کنار قبر خود و سایر قبور نهی نفرمودند؟
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «لَعَنَ اللَّهُ الْیَهُودَ اتَّخَذُوا قُبُورَ اَنْبِیایِهِمْ مَساجِدَ» و همچنین: «اَلَّلهُمَّ لا تَجْعَلْ قَبْری وَثَناً». {مسند احمد، ج ۲، ص ۲۴۶ ؛ الموطّا، ج ۱، ص ۱۷۲}
خداوند یهود را لعنت کند چون قبور پیامبران خود را مسجد و محل عبادت قرار دادند و در حدیث دیگر فرمودند: بار خدایا! قبر مرا بت قرار مده.
آیا این دو حدیث، نهی از نماز و دعا در کنار قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و سایر قبور نیست؟
در پاسخ این پرسش نیز - مانند پرسشهای پیشین - باید به چند نکته بپردازیم:
الف - افرادی که در سند این حدیث آمدهاند، یا ضعیف هستند و یا مجهول؛ مثلاً «عبدالوارث» نزد علمای رجال اهل سنت مردود است، چون قَدَری مسلک بودهاست. و «ابو صالح» مردّد بین ضعاف و ثقات است و «عبداللّه بن عثمان» منکر الحدیث و ابن بهمان، شناخته شده نیست. پس حدیث از نظر سند مشکل دارد.
ب - حدیث هیچ دلالتی بر حرمت نمازگزاری و دعا کردن در جوار قبور ندارد؛ زیرا اشاره به روایت کنیسه حبشه دارد که به هنگام مرگ فردی از صالحان خود، مسجدی بر روی قبرش بنا میکردند و عکس‌هایی روی آن میگذاشتند و به سوی آن عکس ها و قبر سجده میکردند و این معنا ارتباطی به خواندن نماز برای خداوند و رو به کعبه ایستادن در کنار قبور صالحان ندارد.
* قرطبی میگوید: «اِنَّما صوَّر اوایلهم الصور لیتأنسوا بها ویتذکّروا أفعالهم الصالحة فیجتهدون کإجتهادهم ویعبدون عند قبورهم ثمّ خلَّفهم قوم جهلوا مرادهم و وسوس لهم الشیطان: إن اسلافهم کانوا یعبدون هذه الصور ویعظّمونها فحذّر النبی عن مثل ذلک».
ارشاد الساری، ج۳، ص۴۹۷.
* « نیاکان آنان عکس‌هایی از مردگان خود ترسیم کردند تا به آن اُنس گیرند و به یاد افراد صالحشان باشند و همچون آنان جدیت و تلاش کنند و در کنار قبرشان به عبادت خدا بپردازند. ولی بازماندگان آنها به اهداف و مقاصد نیاکان خود جاهل بودند و شیطان هم وسوسه کرده، به آنان چنین القا کرد که نیاکان شما این عکسها را می‌پرستیدند و آن را تعظیم میکردند، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مردم را از این انحراف بر حذر داشت.» بنابراین، هیچ دلالتی بر حرمت دعا و زیارت کنار قبور انبیا و صلحا ندارد.
* بیضاوی میگوید: «لمّاکانت الیهودوالنصاری یسجدون لقبور الأنبیاء تعظیما لشأنهم ویجعلونها قبلة یتوجّهون فی الصلاة نحوها واتخذوها اوثاناً، لعنهم النبیّ(صلی الله علیه و آله و سلم)...»
ارشاد الساری، ج۳، ص۴۷۹.
* « چون یهود و نصاری بر قبور انبیا سجده میکردند و آن را قبله - و جهت - نماز قرار میدادند و همانند بت با آن رفتار میکردند، مورد لعن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) قرار گرفتند.
و این معنا هم هیچ ارتباطی با زیارت قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه طاهرین و صلحا و نماز خواندن برای خداوند - در آنجا - ندارد.
ج - بسیاری از علمای اهل سنت فتوی به جواز نماز خواندن در مقبرهها دادهاند؛ از جمله آنها مالک بن انس است:
- «کان مالک لا یری بأساً بالصلاة فی المقابر و هو اذا صلّی فی المقبرة کانت القبور بین یدیه وخلفه و عن یمینه وشماله».
- و قال مالک لا بأس بالصلاة فی المقابر و قال بلغنی إن بعض اصحاب النبی کانوا یصلّون فی المقبرة».
المدونة الکبری، ج۱، ص۹۰.
مالک میگوید: نماز خواندن در قبرستان اشکال ندارد و چنین میپنداشت که اگر در اطراف نمازگزار قبرهایی باشد باز هم مشکلی به نظر نمیرسد.
- عبدالغنی نابلسی میگوید: «اذا کان موضع القبور مسجداً أو علی طریق، أو کان هناک أحد جالساً، أو أن قبر ولیّ من اولیاءاللّه أو عالم من المحقّقین، تعظیماً لروحه المشرفة، علی تراب جسده اعلاماً للناس اِنّه ولیّ لیتبرکوا به، و یدعوااللّه عنده فیستجاب لهم، فهو أمر جایز، لا مانع منه».
الحدیقة الندیه، ج۲، ص۶۳۰.
« اگر قبری مسجد شود یا در راه واقع شود... و یا قبر یکی از اولیاءاللّه باشد، و یا عالمی از محققین برای تعظیم روان تابناک او برای اعلام و آگاهی دادن به اینکه او یکی از اولیاء اللّه است تا مردم به او تبرک جویند و در کنار آرامگاهش او دعا کنند و مستجاب شود. البته این کار جایز است و منعی ندارد.»
سایت فطرت
